Als het om vreemde talen gaat struikelen de meeste dyslectische leerlingen over het vak Engels. Veel meer dan bij Frans of Duits. Waar ligt dat aan? De Engelse grammatica is toch een stuk gemakkelijker dan de Duitse of de Franse. Bovendien is Engels als vreemde taal veel vertrouwder voor de leerling. Dagelijks horen ze Engels/Amerikaans in popsongs, in TV series en in games. En toch komen ze thuis met een 3 of 4 voor Engels. Waarom vallen zoveel leerlingen uit bij het vak Engels?
Het Engelse spellingsysteem (orthografie)
Zoals in het voorgaande duidelijk werd, vindt de instructie en ook de oefening in de les plaats via het geschreven woord. Dyslectici hebben problemen met het (snel en accuraat) ontcijferen van geschreven woorden en het zelf omzetten van gesproken woorden naar geschreven woorden. Het ligt voor de hand dat naarmate een spellingsysteem (orthografie) ingewikkelder is ook de problemen met het schrift zullen toenemen.
Wat maakt de Engelse orthografie zo lastig?
1. Engelse spellingen zijn nooit officieel vastgelegd en zijn dus ook nooit aangepast aan de steeds veranderende uitspraak. Gevolg is dat we te maken hebben met soms eeuwenoude spellingen van (delen van) woorden die inmiddels totaal anders worden uitgesproken! Denk bijvoorbeeld aan woorden als sword, knight, daughter, two, hiccough.
2. Het Engels kent 44 taalklanken, ongeveer evenveel als het Nederlands. Om woorden te kunnen spellen moeten we het doen met de 26 letters van het alfabet. Er moeten dus letters gecombineerd worden. Omdat de spelling nooit is aangepast aan de veranderingen in de uitspraak, zijn er in de loop der tijden vele lettercombinaties ontstaan die slechts één taalklank weergeven. Dat kunnen combinaties van twee, drie of meer letters zijn: ph, gh, oa, ao, ea, ough, augh, eigh, aigh, ei, ie, enzovoort.
3. Een ander aspect dat het voor de leerling nog ingewikkelder maakt is het feit dat de klank-tekenkoppeling niet zomaar omkeerbaar is. Als je geleerd heb dat je de klank /k/ soms met ch moet schrijven zoals in school of choir, dan wil dat nog niet zeggen dat je de ch altijd als een /k/ uitspreekt. Denk maar aan cheap en teacher. Een ander voorbeeld: de klank/ei/ schrijf je vaak met de letter a, zoals in baby, danger, change, station, making. Maar in woorden als all, flat, father, many wordt diezelfde a totaal anders uitgesproken.
In andere talen, zoals het Italiaans, is het heel helder: als je weet met welke letter(s) een taalklank wordt weergegeven weet je ook hoe je die moet uitspreken als je ze in geschreven vorm tegenkomt. Ook voor het Nederlands geldt dat de meeste klanktekenkoppelingen omkeerbaar zijn.
4. Tenslotte is er natuurlijk het feit dat in ons land geen spellingonderwijs van het Engels gegeven wordt. Men gaat ervan uit dat de leerlingen zich die rare klanktekenkoppelingen en tekenklankkoppelingen zelf eigen maakt. Dat dit ook voor de gemiddelde taalleerder best lastig is blijkt, wanneer je een willekeurige volwassene – die toch zeker vier jaar Engels heeft gehad – vraagt een Engelse tekst voor te lezen. Dat wemelt van de verkeerd uitgesproken woorden en delen van woorden.
De juiste uitspraak
De meeste leergangen en de meeste docenten besteden nauwelijks tijd aan het trainen van de correcte uitspraak. Misschien heeft dat te maken met het idee dat wij Nederlanders denken goed Engels te spreken. En dat is jammer. Want er zijn nogal wat valkuilen die maken dat wij voor de ‘native speakers’ vaak lastig te verstaan te zijn. Een correcte uitspraak is niet alleen beter voor het begrip van de gesprekspartner, maar is ook een solide basis voor het correct spellen van woorden. Een van de valkuilen betreft het verschijnsel klemtoon. Wanneer je in Engelse woorden de klemtoon op de verkeerde lettergreep legt is de kans groot dat men je niet goed verstaat: als je difficulty uitspreekt in plaats van difficulty is de kans groot dat een ‘native speaker’ je in eerste instantie niet begrijpt.